Zespół nietolerancji laktozy
O nietolerancji laktozy możemy mówić, wtedy kiedy w organizmie występuje brak albo niedobór laktazy, czyli enzymu jelitowego rozkładającego cukier mleczny. Laktaza wytwarzana jest w największej ilości w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa, kiedy mleko jest podstawowym źródłem energii i składników odżywczych.
Po pewnym czasie, gdy nasza dieta zmienia się na bardziej bezmleczną, następuje zmniejszenie produkcji laktazy w organizmie. U niektórych osób zmiana ta jest nieznaczna i takie osoby mogą spożywać produkty mleczne bez żadnych większych zdrowotnych konsekwencji, natomiast u dużej części populacji występuje genetycznie uwarunkowane, które odpowiada za znaczne zmniejszanie się wydzielania laktazy. Takie osoby nie powinny spożywać produktów bogatych w laktozę.
ZASADNICZO NIETOLERANCJĘ LAKTOZY MOŻEMY PODZIELIĆ NA TRZY TYPY:
1. Alaktazję
jest to wrodzony całkowity brak zdolności wytwarzania laktazy, przez co schorzenie objawia się już przy pierwszych karmieniach w okresie noworodkowym lub niemowlęcym
2. Hipolaktazję typu dorosłego
najczęściej występujący niedobór laktazy o podłożu genetycznym, w którym utrata tolerancji postępuje wraz z wiekiem i może pojawić się już w wieku nastoletnim
3. Wtórną hipolaktazję
w większości przypadków to stan tymczasowego niedoboru laktazy, powiązany z innymi chorobami, które wpływają na funkcje wydzielnicze jelit m.in. choroby zapalne jelit (np. choroba Crohna), celiakia, mukowiscydoza, dysbioza jelitowa, pasożyty jelitowe, ciężkie niedożywienie, zaburzeniach odporności, stosowaniu niektórych leków (np. antybiotyków).
Patrząc na statystyki światowe, to problem nietolerancji laktozy dotyka aż 80% osób dorosłych. Pocieszający jest fakt, że większość populacji Europy dobrze radzi sobie z rozkładem i wchłanianiem tego dwucukru, a to za sprawą mutacji, która rozpowszechniła się po Europie a mającej swój początek na Węgrzech.
Inną kwestią jest natomiast to, że w niektórych grupach etnicznych, dla których spożywanie mleka i przetworów mlecznych nie jest typowe (np. mieszkańcy Azji i Afryki) brak tolerancji cukru mlecznego obserwuje się już od 5 roku życia.
Jeżeli chodzi o Polskę, to szacuje się, że około 30% dorosłych Polaków laktozy nie trawi wcale lub trawi ją nieefektywnie. Opierając się na statystykach, możemy powiedzieć, że na nasze zdolności trawienia tego dwucukru wpływają czynniki środowiskowe, geograficzne, jak i tradycje kulinarne.
OBJAWY
Objawy nietolerancji laktozy są niespecyficzne i przypominają objawy wielu chorób przewodu pokarmowego, a zwłaszcza zespołu jelita drażliwego.
Do najczęstszych objawów należą:
- mdłości,
- bóle brzucha,
- wzdęcia,
- biegunki,
- kolki,
- gazy.
Dolegliwości zależą w dużej mierze od ilości zjedzonych pokarmów. Im więcej produktów z laktozą zostało spożytych, tym bardziej nasilone objawy. Problemy związane z nietolerancją laktozy mogą pojawić się nawet do kilku godzin po posiłku, dlatego często nie dostrzegamy związku między spożywaniem produktów mlecznych, a nieprzyjemnymi dolegliwościami. Z wiekiem objawy mogą przybierać mocniejszą i częstszą formę.
DIAGNOSTYKA
Diagnostyka nietolerancji laktozy może być inwazyjna lub nieinwazyjna:
- test wodorowy,
- biopsja,
- badanie antybiotykowe,
Metoda nieinwazyjna
- wodorowy test oddechowy – pacjentowi będącemu na czczo podaje się określoną dawkę laktozy, a następnie mierzy się stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. U osób z nietolerancją laktozy odnotowuje się przekroczenie normy stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. Wodorowy test oddechowy jest najbardziej pomocnym nieinwazyjnym badaniem diagnostycznym,
- badanie pH stolca – jeżeli pH stolca jest kwaśne, oznacza to nietolerancję pokarmową, gdyż niestrawiona laktoza powoduje zakwaszenie kału,
- test doustnego obciążenia laktozą – pacjentowi będącemu na czczo podawana zostaje doustnie laktoza, a następnie lekarz oznacza stężenie glukozy we krwi,
- próba eliminacyjna – przez co najmniej dwa tygodnie należy stosować dietę bezlaktozową. Jeżeli w tym czasie objawy ustąpią, a po ponownym spożyciu laktozy znów się pojawią, można podejrzewać nietolerancję tego cukru.
Metoda inwazyjna
Metodą inwazyjną jest endoskopia, która polega na pobraniu wycinka jelita cienkiego, aby określić w nim zawartość laktazy. Technika ta jest jedną z najbardziej inwazyjnych metod diagnostycznych, ale jednocześnie najbardziej skuteczną. Jeżeli chodzi o leczenie nietolerancji laktozy, to istotną kwestią jest typ zaburzenia, z jakim się zmagamy.
W przypadku wrodzonego niedoboru laktazy jedynym sposobem poradzenia sobie z dolegliwościami jest całkowite i dożywotnie wyeliminowanie z diety produktów, które zawierają laktozę. Pacjenci z wrodzonym niedoborem laktazy nie tolerują nawet niewielkich ilości pożywienia zawierającego laktozę, a nieleczona choroba może zagrażać ich życiu.
Jeżeli mamy trudność z całkowitym zaprzestaniem spożywania produktów mlecznych, to powinniśmy co najmniej ograniczyć ich ilość, posiłkując się przy tym włączeniem tabletek z laktazą do codziennej diety. Podobnie (jak w przypadku wrodzonego niedoboru laktazy) zasad diety przy nietolerancji laktozy należy przestrzegać przez całe życie.
W przypadku wtórnej nietolerancji laktozy terapia obejmuje okresową eliminację produktów zawierających cukier mleczny i obserwację potencjalnych objawów, a u niemowląt i małych dzieci zastosowanie mieszanek mlecznych bezlaktozowych.
W leczeniu nietolerancji laktozy możemy posiłkować się również lekami naturalnymi i ziołami takimi jak:
- triphala – indyjska mieszanka ziołowa regulująca funkcję układu trawiennego,
- colostrum – suplement immunologiczny stosowany w leczeniu chorób przewodu pokarmowego