Zespół jelita drazliwego, choroba Lesniwskiego i Crohna
Zespół jelita drażliwego (IBS – Irritable Bowel Syndrome) jest jednym z wielu tzw. czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego.
Zaburzenia czynnościowe często charakteryzują się tym, że pomimo wielu zaawansowanych technik diagnostycznych, współczesna medycyna nie potrafi ustalić organicznej przyczyny schorzenia. Każdy pacjent może posiadać wiele niespecyficznych objawów, jednak pewne charakterystyczne cechy zespołu udaje się uchwycić u każdej osoby na ten zespół cierpiącej.
Mówiąc o zespole jelita drażliwego, możemy wyróżnić cztery postacie tego schorzenia:
- z dominującą biegunką (około 1/3 chorych),
- z dominującym zaparciem (około 1/3 chorych),
- podtyp mieszany (około 1/3 chorych)
niesklasyfikowana.
Zespół jelita nadwrażliwego, to niezwykle trudna w leczeniu i bardzo nieprzyjemna dolegliwość, która utrudnia normalne funkcjonowanie oraz powoduje stopniowe wycofywanie się z życia zawodowego i społecznego. W wielu przypadkach objawy zespołu nie są bolesne, ale ich forma i powtarzalność może powodować u osób cierpiących na to zaburzenie, izolację i unikanie kontaktów z otaczającym światem.
Odsetek chorujących na IBS szacowany jest różnie, najnowsze dane szacują ten odsetek na 12% w całej populacji. Kobiety chorują częściej niż mężczyźni, młodsi ludzie częściej niż starsi.
PRZYCZYNA
Przyczyną IBS nie są zmiany organiczne w budowie układu pokarmowego i zaburzenia w funkcjonowaniu jelit. Dolegliwość pojawia się nagle z niewyjaśnionych powodów i może przebiegać z różnym nasileniem i z różną powtarzalnością, co bardzo często komplikuje postawienie właściwej diagnozy.
Obecnie uważa się, że mechanizm powstawania tego zaburzenia jest złożony. Istotnymi czynnikami nawzajem na siebie wpływającymi są: predyspozycje genetyczne, wpływy środowiskowe w tym szczególnie wychowawcze i psychosocjalne, zaburzenia na osi mózgowo-jelitowej, a także takie czynniki jak przebyte infekcje, operacje, stres czy nietolerancje pokarmowe.
Wszystkie wymienione czynniki predysponujące mogą prowadzić do zaburzeń w motoryce przewodu pokarmowego, a w konsekwencji, do zespołu jelita drażliwego. Bardzo intensywny tryb życia połączony z niewłaściwą dietą może również prowadzić do powstawania i rozwoju tego zaburzenia. Chroniczny stres może być wyzwalaczem zaburzeń ze strony pracy i motoryki jelit. Ważne jest nie tylko to co jemy, a także to, co myślimy i to, czego doświadczamy.
OBJAWY
Do głównych objawów IBS należą:
- biegunka i zaparcia, które często pojawiają się naprzemiennie i stają się szczególnie dokuczliwe w okresie wzmożonego stresu,
- bóle brzucha zwykle zlokalizowane dookoła pępka,
- uczucie pełności
odgłosy burczenia, przelewania w jamie brzusznej, - wyczuwalne ruchy jelit,
- wzdęcia i gazy,
- ból w górnym prawym lub dolnym kwadracie brzucha,
- przewlekające się wymioty,
- biegunka w nocy,
- gorączka o nieustalonej przyczynie,
- ból budzący w nocy,
- niezamierzony spadek masy ciała.
Objawy mogą ustępować, przybierać różny charakter, różne nasilenie, jak i powtarzalność. U każdego pacjenta zaburzenie to może mieć bardzo indywidualny przebieg.
Do ustalenia rozpoznania zespołu jelita drażliwego potrzebne jest stwierdzenie zgodności objawów występujących u pacjenta z kryteriami tego zespołu przy założeniu, że objawy choroby utrzymują się dostatecznie długo, czyli przynajmniej 3 miesiące. Lekarze często w celach diagnostycznych wspierają się badaniami krwi (morfologia, OB) i stolca (kalprotektyna, badanie bakteriologiczne i pasożytnicze). Badaniami wspierającymi mogą być gastroskopia i kolonoskopia.
W postaci biegunkowej i mieszanej pożyteczne bywa wykluczenie celiakii (wykonanie z krwi testów w kierunku celiakii – IgAEmA, IgGEmA). Przy biegunce, wzdęciach, kurczowych bólach brzucha ważnym narzędziem diagnostycznym może być wodorowo-metanowy test oddechowy mogący potwierdzić lub wykluczyć zespól przerostu bakteryjnego jelit (test Sibo), zbadanie nietolerancji na laktozę i fruktozę. Pomocnym może być również zbadanie stanu żołądka z uwzględnieniem diagnostyki na bakterię Helicobakter pylori (testy oddechowe, testy z krwi).
LECZENIE
Na leczenie zespołu jelita drażliwego składa się farmakologia, indywidualnie dobrana dieta, psychoterapia, ograniczenie sytuacji stresowych, jak i aktywny tryb życia. Łagodzenie dolegliwości związanych z IBS powinno przebiegać wieloaspektowo. Niestety, nie ma jednej, uniwersalnej i skutecznej w każdym przypadku metody, która pozwalałaby szybko zredukować dolegliwości. Każdy pacjent choruje „inaczej” zatem leczenie musi być dobrane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Leki stosowane w zespole jelita drażliwego, głównie zwalczają objawy tego schorzenia. Najczęściej stosuje się antybiotykoterapię (Rifaksymina – niewchłaniający się z przewodu pokarmowego antybiotyk o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego) połączoną z lekami rozkurczowymi (No-Spa), przeciwbiegunkowymi (Loperamid – syntetyczny opioid o działaniu przeciwbiegunkowym), jak i przeciwzaparciowymi (lek ziołowy STW-5). U części pacjentów włączenie leków przeciwdepresyjnych może powodować zmniejszenie objawów. Probiotyki mogą z kolei skutecznie wpływać na naszą florę bakteryjną, która ma fundamentalny wpływ na stan naszych jelit.
Leczenie pacjentów dietą w zespole jelita drażliwego nie jest sprawą prostą. Inną dietę należy stosować w przypadku zaparć, biegunek oraz wzdęć. W postaci biegunkowej stosowana jest specjalna dieta, tzw. Foodmap, czyli dieta eliminująca fermentujące oligosacharydy i dwumonosacharydy oraz poliole (polialkohole stosowane np. jako słodziki). Dieta ta działa przeciwbiegunkowo, przeciwgazotwórczo, przeciwwzdęciowo. W postaci zaparciowej dieta powinna być wysokobłonnikowa oparta na spożywaniu gotowanych warzyw i owoców oraz przecierów, zaś wykluczać produkty, które zawierają błonnik nierozpuszczalny, tj. pieczywo razowe (należy wymienić na pszenne), surowe owoce i warzywa, kasze gruboziarniste (jak gryczana, pęczak). W postaci mieszanej sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, ponieważ dużym problemem jest występowanie biegunek i zaparć naprzemiennie, dlatego konieczne są „dietetyczne eksperymenty”, które ułatwia notowanie produktów wpływających korzystnie i niekorzystnie na nasz stan zdrowia.
Jeżeli chodzi o naturalne leczenie IBS to z pomocą przychodzą nam zioła, które wykazują właściwości rozkurczające, łagodzące biegunkę lub zaparcia, uspokajające oraz wspomagające pracę układu pokarmowego. W zależności od rodzaju dolegliwości, najskuteczniejsze działanie wykazuje:
rumianek – zapobiega nadmiernej fermentacji w jelitach, pobudza wydzielanie żółci, łagodzi ból brzucha i skurcze jelit
mięta pieprzowa – działa na wzdęcia, łagodzi nadmierne skurcze jelit i wspomaga trawienie
melisa – ma działanie nie tylko uspokajające i relaksujące, ale także rozkurczowe, wiatropędne, przeciwgrzybiczne i bakteriobójcze
ziele dziurawca – likwiduje kolki, łagodzi ból brzucha i nadmierne skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego
siemię lniane – jego nasiona wytwarzają śluz, który pokrywa wnętrze przewodu pokarmowego i chroni je przed działaniem drażniących czynników
kurkuma z pieprzem – działa przeciwzapalnie, przeciwgrzybicznie i bakteriobójczo czarne jagody (napar z liści lub odwar z suszonych owoców) – są skutecznym środkiem na biegunkę, ponieważ działają zapierająco
sok z aloesu – łagodzi podrażnienia i stany zapalne w jelitach, a także ułatwia formowanie i przemieszczanie mas kałowych