Celiakia

Celiakia jest trwającą całe życie autoimmunologiczna chorobą o podłożu genetycznym, w której dochodzi do nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego pod wpływem spożycia glutenu – białka zapasowego zawartego w zbożach (pszenicy, życie i jęczmieniu).

W wyniku działania glutenu nieprawidłowa reakcja immunologiczna skierowana jest przeciwko własnym tkankom organizmu, w szczególności w jelicie cienkim. Prowadzi to do stanu zapalnego i uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, a następnie do zaniku kosmków jelitowych.

W wyniku tego wchłanianie pokarmu jest upośledzone, co prowadzi do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych. Jednak reakcja autoimmunologiczna może nie ograniczać się do jelita cienkiego, ale dotyczyć także innych narządów. Dlatego celiakia może objawiać się różnymi symptomami w obrębie przewodu pokarmowego, ale także poza nim.

Do niedawna uważano celiakię za schorzenie dotykające dzieci i mające swój początek we wczesnym dzieciństwie. Obecnie te szacunki nie są już aktualne a badania wskazują, że celiakia stała się również chorobą wieku dorosłego. Lekarza alarmują, na celiakię cierpi przynajmniej 1% populacji. Co więcej, częstość występowania celiakii ciągle wzrasta (np. prace badaczy z Finlandii oceniają występowanie choroby trzewnej w tym kraju na ok. 2,5%). Wydaje się, iż jest to związane z coraz większym spożyciem glutenu (m.in. korzystaniem z wysoko glutenowych odmian zbóż i zmianą nawyków żywieniowych).

Według danych epidemiologicznych celiakia występuje u ok. 1% populacji (szacuje się, że w Polsce jest to około 400 tysięcy osób).

Celiakia to jedna z najczęstszych chorób genetycznych rasy białej. Ryzyko wystąpienia celiakii zwiększa się, jeśli choruje krewny pierwszego stopnia (rodzice, bracia, siostry, dzieci) lub jedno z bliźniąt jednojajowych.

Zarówno wkrótce po wprowadzeniu glutenu do diety dziecka, jak również podczas dorastania, ciąży u kobiet, dużego stresu, po silnej infekcji, poważnej operacji itd. Obecnie 70% przypadków celiakii wykrywa się u osób powyżej 20 r. ż, choć u części z tych chorych objawy występują od dzieciństwa. Statystycznie kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyźni.

Celiakia może współwystępować z takimi chorobami jak z cukrzyca insulinozależną, chorobami tarczycy, wątroby, stawów, chorujących na łuszczycę i inne schorzenia z autoagresji.

Celiakia może rozpocząć się nagle ze znacznym nasileniem objawów lub jej objawy mogą narastać stopniowo. Celiakia może też pozostać bezobjawowa.

 

Możemy mówić o trzech trzy postaciach celiakii

 

1.Celiakia klasyczna (pełnoobjawowa, jawna)

Celiakia klasyczna najczęściej powoduje:

    • przewlekłą biegunkę tłuszczową lub wodnistą (stolce są luźne, cuchnące i połyskujące)
    • spadek masy ciała u dorosłych lub brak przyrostu masy ciała u dzieci
    • bóle brzucha, wzdęcia, zwiększenie obwodu brzucha
    • u dzieci zaburzenia rozwoju fizycznego, głównie wzrostu
    • różne objawy związane z zaburzeniami wchłaniania mikroelementów, makroelementów oraz witamin (np. niedokrwistość z niedoboru żelaza, osteoporoza)

Celiakia klasyczna najczęściej występuje u dzieci, osób w podeszłym wieku a także kobiet w ciąży. U dzieci objawy celiakii pojawiają się po około miesiącu od wprowadzenia do diety mąki i innych produktów zawierających gluten. U chorych dolegliwości związane z jamą brzuszną a objawy związane z zaburzeniami wchłaniania nakładają się na ten obraz kliniczny.

2. Celiakia nietypowa

Celiakia nietypowa powoduje głównie objawy świadczące o zaburzeniach wchłaniania jelitowego, takie jak:

    • zaburzenia układu krwiotwórczego: niedokrwistość z niedoboru żelaza
    • zmiany skórne i błon śluzowych (nawracające afty, zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, opryszczkowe zapalenie skóry)
    • zaburzenia związane z nieprawidłowym wchłanianiem wapnia (osteoporozazłamania patologiczne, niedorozwój szkliwa zębowego, bóle kostno-stawowe)
    • zaburzenia ruchomości stawów (zapalenie stawów – najczęściej symetryczne, obejmujące wiele dużych stawów, np. – barkowe, kolanowe, biodrowe, a dopiero w dalszej kolejności skokowe, łokciowe, nadgarstki)
    • zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne (padaczkadepresja, ataksja, nawracające bóle głowy, zaburzenia koncentracji uwagi) – występują u około 10—15% pacjentów z celiakią
    • zaburzenia układu rozrodczego (skłonność do poronień, idiopatyczna niepłodność męska i żeńska, obniżone libido, zaburzenia potencji, hipogonadyzm i hiperprolaktynemia u mężczyzn) – występują u około 20% pacjentów z celiakią
    • zaburzenia czynności wątroby: pierwotna marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, hipercholesterolemia (podwyższone stężenie cholesterolu we krwi)

Ta postać choroby trzewnej wiąże się z występowaniem niewielkich objawów jelitowych, pomimo typowych dla celiakii zaników kosmków jelitowych śluzówki jelita cienkiego. Szacuje się, że ten typ celiakii występuje około 7 razy częściej niż typ klasyczny, ale ze względu na mało charakterystyczne obawy stwarza duże trudności diagnostyczne. Nasilenie objawów chorobowych może być wywołane infekcją wirusową lub bakteryjną, urazem tkanek miękkich (np. przebyty zabieg operacyjny) a także ciążą.

3.Celiakia bezobjawowa

Celiakię bezobjawową stwierdza się u pacjentów bez objawów klinicznych choroby, u których w surowicy krwi obecne są swoiste przeciwciała (IgAEmA). U pacjentów z celiakią bezobjawową kosmki jelitowe mogą być prawidłowe. Taka forma choroby to celiakia latentna. Pacjenci z tą postacią celiakii są w grupie zwiększonego ryzyka zaniku kosmków jelitowych w ciągu 10 lat od rozpoznania celiakii latentnej. U pacjentów bez objawów klinicznych, ale z zanikiem kosmków jelitowych rozpoznawana jest tzw. celiakia niema.

Celiakia jest chorobą na całe życie – nie da się jej wyleczyć.

Sposobem radzenia sobie z tą chorobą jest całkowite wykluczenie z diety produktów zawierających gluten.

W diecie bezglutenowej bezwzględnie zabronione jest spożywanie produktów zawierających pszenicę, żyto, jęczmień oraz – w polskich warunkach – owies, a także pszenżyto i orkisz oraz wszelkich wyrobów z ich dodatkiem.

Niezbędne jest też monitorowanie i potencjalne uzupełnienie brakujących witamin i soli mineralnych.

Ze względu na współistniejący często z celiakią niedobór enzymu trawiącego laktozę (cukier mleczny), niekiedy wymagane jest także przejściowe wykluczenie z diety mleka i produktów mlecznych, chociaż w czystej postaci są one pozbawione glutenu.

U większości osób po zastosowaniu diety bezglutenowej dolegliwości ustępują zwykle w ciągu 2 tygodni, a zmiany mikroskopowe jelita cienkiego w ciągu 6-8 tygodni. W rzadkich przypadkach wymagane jest stosowanie silnie działających leków hamujących czynność układu odpornościowego.

Zapraszamy Państwa do zapoznania się z ofertą naszych badań dotyczących celiakii.