Zespół jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego (IBS – Irritable Bowel Syndrome) jest jednym z wielu tzw. czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego. Zaburzenia czynnościowe są często trudne do zdiagnozowania, ponieważ mimo stosowania zaawansowanych technik diagnostycznych, medycyna nie zawsze potrafi ustalić konkretną organiczną przyczynę dolegliwości. U każdego pacjenta mogą występować różnorodne, niespecyficzne objawy, jednak pewne charakterystyczne cechy danego zespołu udaje się zidentyfikować u większości osób dotkniętych tą dolegliwością.

W zespole jelita drażliwego wyróżniamy cztery postacie:

z dominującą biegunką (około 1/3 chorych),
z dominującym zaparciem (około 1/3 chorych),
podtyp mieszany (około 1/3 chorych)
niesklasyfikowana

Zespół jelita drażliwego stanowi ogromne wyzwanie w leczeniu i jest niezwykle uciążliwy, wpływając negatywnie na codzienne funkcjonowanie i stopniowo prowadząc do wycofania się z aktywnego życia zawodowego i społecznego. Chociaż objawy zespołu często nie są bolesne, ich intensywność i regularność mogą wywoływać u osób dotkniętych tą dolegliwością uczucie izolacji oraz skłaniać do unikania kontaktów z otoczeniem.
Szacuje się, że około 12% populacji cierpi na zespół jelita nadwrażliwego, przy czym kobiety są bardziej podatne na rozwój tego schorzenia niż mężczyźni, a młodsze osoby częściej niż te starsze.

PRZYCZYNY ZESPOŁU JELITA DRAŻLIWEGO

Obecnie uważa się, że mechanizm powstawania tego zaburzenia jest złożony. Istotnymi czynnikami nawzajem na siebie wpływającymi są: predyspozycje genetyczne, wpływy środowiskowe w tym szczególnie wychowawcze i psychosocjalne, zaburzenia na osi mózgowo-jelitowej, a także takie czynniki jak przebyte infekcje, operacje, stres czy nietolerancje pokarmowe. Wszystkie te czynniki mogą prowadzić do zaburzeń w ruchliwości przewodu pokarmowego, co w konsekwencji może doprowadzić do wystąpienia zespołu jelita drażliwego. Ponadto, intensywny tryb życia i nieprawidłowa dieta mogą również przyczynić się do rozwoju tego schorzenia. Chroniczny stres może być szczególnie wyzwalającym czynnikiem, wpływającym na funkcjonowanie i ruchliwość jelit. Warto pamiętać, że istotne nie tylko jest to, co jemy, ale także to, co myślimy i jakie doświadczenia przeżywamy.

OBJAWY ZESPOŁU JELITA DRAŻLIWEGO

Do głównych objawów IBS należą:

biegunka i zaparcia, które często pojawiają się naprzemiennie i stają się szczególnie dokuczliwe w okresie wzmożonego stresu,
bóle brzucha zwykle zlokalizowane dookoła pępka,
uczucie pełności
odgłosy burczenia, przelewania w jamie brzusznej,
wyczuwalne ruchy jelit,
wzdęcia i gazy,
ból w górnym prawym lub dolnym kwadracie brzucha,
przewlekające się wymioty,
biegunka w nocy,
gorączka o nieustalonej przyczynie,
ból budzący w nocy,
niezamierzony spadek masy ciała.

Objawy zespołu jelita drażliwego mogą, przybierać zróżnicowany charakter, różnić się intensywnością oraz częstotliwością występowania. Dla każdego pacjenta przebieg tego zaburzenia może być bardzo indywidualny.

DIAGNOSTYKA ZESPOŁU JELITA DRAŻLIWEGO

Do postawienia diagnozy zespołu jelita drażliwego konieczne jest potwierdzenie zgodności objawów pacjenta z kryteriami tego schorzenia (kryteria Rzymskie IV), przy założeniu, że objawy utrzymują się przez wystarczająco długi czas, czyli co najmniej przez 3 miesiące. Lekarze często wykorzystują badania krwi (takie jak morfologia, OB) oraz badania kału (mierzenie kalprotektyny, badanie bakteriologiczne i pasożytnicze) w celach diagnostycznych. Dodatkowe wsparcie diagnostyczne mogą zapewnić gastroskopia i kolonoskopia.

W przypadku postaci biegunkowej i mieszanej, przydatne może być wykluczenie celiakii poprzez przeprowadzenie testów krwi w kierunku celiakii (IgAEmA, IgGEmA). W sytuacji biegunek, wzdęć i kurczowych bólów brzucha, istotnym narzędziem diagnostycznym może być test oddechowy wodorowo-metanowy, który może potwierdzić lub wykluczyć zespół nadmiernego wzrostu bakterii w jelicie (test SIBO), a także badanie nietolerancji laktozy i fruktozy. Dodatkowo, pomocna może być diagnostyka stanu żołądka, uwzględniająca testy na obecność bakterii Helicobacter pylori (testy oddechowe, testy krwi).

LECZENIE ZESPOŁU JELITA DRAŻLIWEGO

Leczenie zespołu jelita drażliwego obejmuje szerokie spektrum działań, takich jak stosowanie farmakoterapii, dostosowana do indywidualnych potrzeb dieta, terapia psychologiczna, redukcja stresu oraz aktywny tryb życia. Skuteczne łagodzenie objawów związanych z IBS wymaga zazwyczaj kompleksowego podejścia. Istnieje wiele różnych metod, ale nie ma jednej uniwersalnej, która działałaby równie skutecznie dla wszystkich pacjentów. Każdy pacjent doświadcza swoich objawów w nieco inny sposób, dlatego też leczenie powinno być dostosowane do jego indywidualnych potrzeb.

Leki stosowane w zespole jelita drażliwego, głównie zwalczają objawy tego schorzenia. Najczęściej stosuje się antybiotykoterapię (Rifaksymina – niewchłaniający się z przewodu pokarmowego antybiotyk o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego) połączoną z lekami rozkurczowymi (No-Spa), przeciwbiegunkowymi (Loperamid – syntetyczny opioid o działaniu przeciwbiegunkowym), jak i przeciwzaparciowymi (lek ziołowy STW-5). U części pacjentów włączenie leków przeciwdepresyjnych może powodować zmniejszenie objawów. Probiotyki mogą z kolei skutecznie wpływać na naszą florę bakteryjną, która ma fundamentalny wpływ na stan naszych jelit.

Leczenie pacjentów z zespołem jelita drażliwego za pomocą diety jest zależne od rodzaju objawów, takich jak zaparcia, biegunki czy wzdęcia i często konieczne jest zastosowanie różnych strategii żywieniowych.

W przypadku postaci biegunkowej, często zalecana jest dieta FODMAP, eliminująca fermentujące oligosacharydy, dwumonosacharydy i poliole (polialkohole stosowane np. jako słodziki). Ta dieta przyczynia się do zmniejszenia biegunek oraz zmniejsza wzdęcia.

W przypadku postaci zaparciowej, zaleca się dietę wysokobłonnikową opartą na gotowanych warzywach i owocach oraz przecierach, jednocześnie wykluczając produkty bogate w błonnik nierozpuszczalny, takie jak chleb razowy (można go zastąpić chlebem pszennym), surowe owoce i warzywa, oraz kasze gruboziarniste (np. gryczaną, pęczak).

W przypadku postaci mieszanej, gdzie występują naprzemiennie biegunki i zaparcia, konieczne jest przeprowadzanie „dietetycznych eksperymentów”, polegających na śledzeniu wpływu różnych produktów spożywczych na stan zdrowia i samopoczucie. Dzięki temu możliwe jest ustalenie, które produkty korzystnie wpływają na pacjenta, a których należy unikać.

W naturalnym leczeniu zespołu jelita drażliwego pomocne mogą okazać się zioła, ponieważ posiadają właściwości rozkurczające, łagodzące biegunkę lub zaparcia, działają uspokajająco oraz wspierają pracę układu pokarmowego. W zależności od rodzaju dolegliwości. Najskuteczniejsze działanie wykazują:

rumianek – zapobiega nadmiernej fermentacji w jelitach, pobudza wydzielanie żółci, łagodzi ból brzucha i skurcze jelit
mięta pieprzowa – działa na wzdęcia, łagodzi nadmierne skurcze jelit i wspomaga trawienie
melisa – ma działanie nie tylko uspokajające i relaksujące, ale także rozkurczowe, wiatropędne, przeciwgrzybiczne i bakteriobójcze
ziele dziurawca – likwiduje kolki, łagodzi ból brzucha i nadmierne skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego
siemię lniane – jego nasiona wytwarzają śluz, który pokrywa wnętrze przewodu pokarmowego i chroni je przed działaniem drażniących czynników
kurkuma z pieprzem – działa przeciwzapalnie, przeciwgrzybicznie i bakteriobójczo czarne jagody (napar z liści lub odwar z suszonych owoców) – są skutecznym środkiem na biegunkę, ponieważ działają zapierająco
sok z aloesu – łagodzi podrażnienia i stany zapalne w jelitach, a także ułatwia formowanie i przemieszczanie mas kałowych