Badanie na Helicobacter pylori - wszystko, co warto wiedzieć

Badanie na Helicobacter pylori – wszystko, co warto wiedzieć

Co to jest badanie na Helicobacter pylori?

Badanie na Helicobacter pylori (H. pylori) służy do wykrywania obecności bakterii, która może bytować w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy. Helicobacter pylori, w skrócie H. pylori, jest bakterią gram-ujemną. U człowieka bytuje przede wszystkim w dalszej części żołądka, nazywanej odźwiernikiem (łac. pylorus), która przechodzi w kolejny odcinek przewodu pokarmowego, gdzie znajduje się dwunastnica. Helicobacter może zakażać także inne narządy, m.in. oczy i wątrobę. Bakteria Helicobacter Pylori wykształciła przystosowania do przeżycia w nieprzyjaznym środowisku w żołądku. Produkowany kwas solny stanowi barierę nie do przeżycia dla większości drobnoustrojów, a budowa bakterii helicobacter umożliwia jej jednak przetrwanie w tak trudnych warunkach. Wytwarza ona enzym – ureazę, który rozkłada mocznik do amoniaku i dwutlenku węgla. Amoniak jest słabą zasadą i służy do zobojętnienia kwasu solnego. Helicobacter Pylori ma dodatkowo zdolność do migrowania w kierunku komórek nabłonka żołądka, pod warstwę śluzu, co chroni ją przed strawieniem. H. pylori może przewlekle bytować w organizmie człowieka i wywoływać szereg chorób, m.in. zapalenie błony śluzowej żołądka.Jej obecność jest powiązana z wieloma chorobami przewodu pokarmowego, w tym zapaleniem żołądka, wrzodami czy nawet nowotworami. Diagnostyka tej bakterii jest ważna zarówno przy występowaniu objawów, jak i w celu potwierdzenia skuteczności leczenia.

Rodzaje badań na Helicobacter pylori

Do wykrycia obecności H. pylori można wykorzystać kilka metod:

Badanie oddechowe (test ureazowy z mocznikiem znakowanym izotopem)
Badanie kału na antygen H. pylori
Badanie krwi (serologiczne)
Biopsja podczas gastroskopii z testem ureazowym, histologicznym lub hodowlą bakteryjną

Najdokładniejsze badania

Za najbardziej precyzyjne uznaje się biopsję podczas gastroskopii oraz test oddechowy. Są to metody o wysokiej czułości i swoistości, szczególnie przy odpowiednim przygotowaniu pacjenta. Badanie testem oddechowym można wykonać np. w Ośrodku Diagnostycznym Zdrowe Jelita.

Jak często wykonywać badanie?

Nie ma konieczności wykonywania badań profilaktycznie u wszystkich. Badanie zaleca się:

przy objawach żołądkowo-jelitowych
po leczeniu eradykacyjnym (dla potwierdzenia skuteczności)
u osób z historią rodzinną chorób żołądka

Czy badanie jest bolesne i ile trwa?

Większość badań jest bezbolesna. Test oddechowy, badanie kału czy krwi są zupełnie nieinwazyjne. Biopsja podczas gastroskopii może być nieprzyjemna, ale odbywa się zazwyczaj ze znieczuleniem miejscowym. Test oddechowy trwa ok. 30 minut, gastroskopia – kilkanaście minut.

Badanie na H. pylori nie wymaga hospitalizacji. Można je wykonać w szpitalach, przychodniach gastroenterologicznych oraz prywatnych laboratoriach np. w Ośrodku Diagnostycznym Zdrowe Jelita

Wskazania do wykonania badania

Badanie warto wykonać, gdy:

występują objawy takie jak: nawracające bóle brzucha, zgaga, wzdęcia, nudności, utrata apetytu
występują wrzody żołądka lub dwunastnicy
pacjent ma rodzinę z nowotworami żołądka
potwierdzono infekcję wcześniej i konieczne jest sprawdzenie, czy leczenie było skuteczne

Nie każdy ból brzucha wymaga tego badania, ale przewlekłe lub nawracające dolegliwości powinny skłonić do konsultacji.

Przygotowanie do badania

W zależności od metody, przygotowanie może być różne:

Na 14 dni przed badaniem należy odstawić leki IPP (inhibitory pompy protonowej), które obniżają produkcję kwasu żołądkowego.
Antybiotyki mogą wpływać na wynik badania – najlepiej wykonać test 4 tygodnie po zakończeniu antybiotykoterapii.
Przed testem oddechowym nie powinno się jeść przez co najmniej 12 godzin.
Wodę można pić, ale najlepiej unikać napojów gazowanych i kawy.

Metody badania

Test oddechowy: pacjent wypija płyn z mocznikiem, a następnie wydmuchuje powietrze do specjalnego woreczka. W analizie sprawdza się, czy w wydychanym powietrzu pojawia się izotop węgla, co świadczy o obecności H. pylori.
Badanie kału: wykrywa antygeny bakterii w próbce stolca.
Badanie serologiczne: wykrywa przeciwciała przeciwko H. pylori we krwi. Może być mniej precyzyjne, bo przeciwciała utrzymują się długo po przebyciu infekcji.
Test ureazowy: podczas gastroskopii pobiera się wycinek śluzówki żołądka i umieszcza w specjalnym podłożu. Obecność ureazy świadczy o zakażeniu.

Interpretacja wyników

Wyniki zazwyczaj są gotowe od kilku godzin (testy szybkie) do kilku dni. Wynik pozytywny oznacza obecną infekcję H. pylori. Wynik negatywny nie zawsze oznacza brak zakażenia – może być fałszywie ujemny przy niewłaściwym przygotowaniu.

Fałszywe wyniki i potrzeba powtórzenia

Na wynik mogą wpływać:

Leki IPP
Niedawna antybiotykoterapia
Błędy w pobraniu próbki
W przypadku niepewnych wyników badanie warto powtórzyć po upływie zalecanego czasu.

Koszty i dostępność badania

Cena badania zależy od metody i placówki. Test oddechowy i kał na antygen kosztują od 100 do 300 zł. Gastroskopia z biopsją może kosztować więcej. Badania mogą być refundowane przez NFZ, ale wymagają skierowania od lekarza. Prywatnie można je wykonać bez skierowania.

Badanie w szczególnych sytuacjach

Dzieci: test kału i badanie oddechowe są bezpieczne i często stosowane.
Ciaża i karmienie piersią: bezpieczne metody to badanie kału lub oddechowe (po konsultacji lekarskiej).
Przeciwwskazania: brak jednoznacznych przeciwwskazań, ale decyzję podejmuje lekarz.

Co dalej po wyniku?

Jeśli wynik potwierdza obecność H. pylori, lekarz zaleci leczenie eradykacyjne, czyli terapię antybiotykami w połączeniu z lekami hamującymi wydzielanie kwasu żołądkowego.

Jako metody leczenia stosuje się:

1. Klasyczną terapię potrójną

To jeden z najczęściej stosowanych schematów, choć ze względu na rosnącą oporność bakterii, jego skuteczność spada.

Leki stosowane:

inhibitor pompy protonowej (IPP) – np. omeprazol, pantoprazol,
Klarytromycyna
amoksycylina lub metronidazol (jeśli pacjent ma alergię na penicyliny)

Czas trwania: zwykle 14 dni

Skuteczność: około 70–80%, ale zależy od regionu i oporności bakterii

2. Terapia poczwórna z bizmutem

Stosowana najczęściej, gdy klasyczna terapia potrójna zawiedzie, lub jako leczenie pierwszego rzutu w niektórych krajach.

Leki stosowane:

inhibitor pompy protonowej
cytrynian bizmutu (lub inny preparat bizmutu)
metronidazol
tetracyklina

Czas trwania: 10–14 dni

Skuteczność: 85–90%

3. Terapia sekwencyjna

W tym schemacie antybiotyki podaje się etapami, aby zwiększyć skuteczność leczenia i ograniczyć oporność.
dni 1–5: IPP + amoksycylina
dni 6–10: IPP + klarytromycyna + metronidazol

Skuteczność: 85–90%

4. Terapia konkomitantna (jednoczesna)