SIBO – czym jest i jak je diagnozować?

Czym jest SIBO i jakie daje objawy?

SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, to schorzenie, w którym dochodzi do nadmiernego rozwoju bakterii w tej części układu pokarmowego, gdzie naturalnie ich liczba powinna być niewielka. Objawy SIBO są zróżnicowane i często przypominają inne choroby przewodu pokarmowego, co utrudnia diagnostykę. Podstawowe objawy to: wzdęcia, które nasilają się w ciągu dnia, gazy, nudności, odbijanie się, biegunki i/lub luźne stolce, zaparcia, ból brzucha, „kłucie” w brzuchu, refluks, skurcze brzucha, uczucie „kulki” w gardle, nieprzyjemny zapach z ust (halitoza).

Dla przerostu metanu – IMO – bardziej typowe są zaparcia, jak również nudności, odbijanie się i refluks. Dla SIBO siarkowodorowego – ból brzucha, nerwobóle, podrażnienie pęcherza oraz gazy o zapachu siarki. Różne przerosty mogą jednak współwystępować u jednej osoby i najczęściej nie da się ich odróżnić na podstawie samych objawów.

W skrajnych przypadkach SIBO/IMO może objawiać się jako: biegunka tłuszczowa, utrata masy ciała, niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, przewlekły stan zapalny jelita cienkiego, niedobory witaminy B12 i żelaza. Te ostatnie towarzyszą zazwyczaj przerostom SIBO lub IMO wynikającym ze współistniejących chorób przewlekłych. SIBO może występować zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Ryzyko jego rozwoju wzrasta z wiekiem oraz w przebiegu niektórych chorób przewlekłych.

Na czym polega test oddechowy SIBO?

Najczęstszą metodą diagnozy SIBO jest test wodorowo-metanowy, czyli test oddechowy. Polega on na pomiarze poziomu wodoru i metanu w wydychanym powietrzu po spożyciu roztworu cukru – najczęściej laktulozy. Bakterie obecne w jelicie cienkim fermentują cukry, wytwarzając gazy, które są wchłaniane do krwi i wydychane przez płuca. Pomiar tych gazów umożliwia ocenę, czy doszło do przerostu bakterii. Wzrost stężenia wodoru o co najmniej 20 ppm w ciągu pierwszych 90 minut testu wskazuje na SIBO. Test ten umożliwia także diagnozę IMO, czyli przerostu metanogenów produkujących metan.

Istnieją różne rodzaje testów oddechowych SIBO – test wodorowy, metanowy oraz wodorowo-metanowy – z których ostatni jest najdokładniejszy i rekomendowany w diagnostyce. Oba testy można wykonać w Ośrodku Diagnostycznym Zdrowe Jelita.

Jak przebiega test SIBO i jak się do niego przygotować?

Badanie trwa 3 godziny. Przed jego wykonaniem należy odpowiednio się przygotować. Na dzień przed testem obowiązuje specjalna dieta wysokobiałkowa, w której dozwolone jest spożywanie jedynie mięsa, jaj, ryb, owoców morza oraz wody. Ostatni posiłek należy zjeść na 12 godzin przed badaniem (w przypadku zaparć – dietę należy stosować 2 dni przed badaniem). Można pić niewielkie ilości niegazowanej wody. Nie należy palić papierosów, spożywać alkoholu, kawy, herbaty ani wykonywać intensywnych ćwiczeń fizycznych.

Na 4 tygodnie przed badaniem należy odstawić antybiotyki. Przynajmniej 2 tygodnie powinny minąć od stosowania probiotyków. Inhibitory pompy protonowej, duże dawki witaminy C oraz cytrynian magnezu należy wyeliminować 7 dni wcześniej. Suplementy diety – 3 dni przed testem. Przed wykonaniem badania warto skonsultować się z lekarzem w sprawie konieczności odstawienia leków i suplementów.

W dniu badania pacjent przychodzi na czczo. Na początku pobierana jest próbka powietrza wydechowego, następnie podaje się roztwór cukru – najczęściej laktulozy. Kolejne próbki pobierane są co 20 minut przez 3 godziny. W tym czasie nie wolno jeść, pić, należy ograniczyć ruch i nie opuszczać placówki. Test jest całkowicie bezpieczny i bezbolesny, może być wykonywany zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Można go przeprowadzić również u kobiet w ciąży i karmiących, jeśli lekarz nie widzi przeciwwskazań.

Test można wykonać u pacjentów z cukrzycą – w takim przypadku warto mieć przy sobie glukometr i posiłek na wypadek wahań poziomu cukru. W trakcie badania mogą wystąpić wzdęcia, gazy, dyskomfort lub bóle brzucha – są to naturalne reakcje organizmu na fermentację cukru przez bakterie. W razie nasilenia objawów należy poinformować personel.

Test SIBO można wykonać w wielu prywatnych placówkach medycznych, takich jak Ośrodek Diagnostyczny Zdrowe Jelita. Nie jest wymagane skierowanie. Wyniki są dostępne tego samego dnia, po zakończeniu testu, i zawierają wykres poziomów wodoru i metanu. Interpretacji wyników dokonuje dietetyk kliniczny.

Leczenie SIBO i dieta

W przypadku pozytywnego wyniku wdraża się leczenie – najczęściej stosuje się rifaksymynę, czasem z neomycyną lub metronidazolem, w zależności od rodzaju przerostu (wodorowy czy metanowy). Terapia trwa zwykle 10–14 dni, czasem dłużej. Po antybiotykoterapii wdraża się dietę ograniczającą fermentujące węglowodany – np. low-FODMAP lub SIBO Specific Diet.

Dieta low-FODMAP obejmuje trzy etapy:

• Etap eliminacji (ok. 4–6 tygodni): całkowite wykluczenie produktów bogatych w FODMAP w celu złagodzenia objawów i przygotowania do dalszej modyfikacji diety.

• Etap reintrodukcji (ok. 6–8 tygodni): stopniowe wprowadzanie produktów zawierających FODMAP w celu oceny indywidualnej tolerancji.

• Etap personalizacji (długoterminowy): dostosowanie diety na podstawie tolerancji, eliminacja wyłącznie produktów powodujących objawy i zachowanie możliwie zróżnicowanej diety.

Po zakończeniu terapii często zaleca się stosowanie probiotyków, prokinetyków oraz ponowne wykonanie testu po 4–6 tygodniach w celu oceny skuteczności leczenia.

Warto pamiętać, że SIBO może nawracać. Kluczowe jest usunięcie przyczyny – zaburzeń motoryki jelit, stresu, chorób współistniejących, leków osłabiających perystaltykę, infekcji Helicobacter pylori lub zakażeń pasożytniczych. Leczenie SIBO to nie tylko eliminacja bakterii, ale również odbudowa mikrobioty i poprawa funkcjonowania układu pokarmowego. Rokowania są dobre, jeśli wdrożone zostanie kompleksowe leczenie i zmiana stylu życia.

Koszt, dostępność i skuteczność testu SIBO

Koszt testu SIBO w Polsce wynosi od 250 do 400 zł, w zależności od placówki i wariantu. Obecnie test nie jest refundowany przez NFZ, ale może być objęty prywatnym ubezpieczeniem zdrowotnym. Alternatywą są inwazyjne metody, takie jak posiew aspiratu z jelita cienkiego – trudniej dostępne i kosztowne. Badania krwi czy kału nie dają jednoznacznej odpowiedzi, choć mogą sugerować niedobory lub stan zapalny.

Jeśli objawy typowe dla SIBO utrzymują się mimo negatywnego wyniku, warto powtórzyć test po kilku tygodniach lub rozszerzyć diagnostykę o inne schorzenia – np. zespół jelita drażliwego, nietolerancje pokarmowe, celiakię czy choroby zapalne jelit. Kluczowe jest całościowe podejście do pacjenta i jego historii choroby.

Test oddechowy SIBO to skuteczna i bezpieczna metoda diagnostyki. Odpowiednie przygotowanie, wykonanie i interpretacja testu są niezbędne do postawienia trafnej diagnozy i wdrożenia skutecznego leczenia. Terapia pozwala znacząco poprawić jakość życia pacjenta i zredukować uciążliwe objawy.